TAŞLAR.....

ALÇITAŞI

İçinde su bulunan kalsiyum sülfat minerali, tek veya ikiz sütunlar halinde billûrlanır. Alçı billurlarına kil ve marn içinde, veya tuzlu ve alçılı dağların boşluklarında rastlanır. Anadolu'da kaya tuzu ile birlikte bilhassa yukarı Kızılırmak bölgesinde büyük kayalar halinde bulunur.

Alçı taşı iki şekilde işlenerek birbirinden farklı iki cins alçı elde edilir.

Birinci şekilde, alçı taşı kırılır, değirmenlerde ufalanır, tuğla, fırınlarında 120 dereceye kadar ısıtılarak içindeki suyun bir miktarı alınır ve tekrar değir, menden geçirilerek toz haline getirilir. Bilhassa kalıp, model, tavan süsleri yapılmasında kullanılan bu cins alçı, su ile karıştırılırsa en geç yarım saat içinde donar.

İkinci şekil alçı elde etmek, alçı taşının değirmende ufalanmasından sonra 450 dereceye kadar ısıtılarak içindeki suyun tamamen alınması ile olur. Bu cins alçılar, su ile karıştırıldığında bir kaç hafta sonra donar ve çok dayanıklı bir kütle haline gelir.
****

BİLEĞİ TAŞI

Kesici âletleri bilemek için kullanılan bir taş. Tabiatta bulunan bazı sert taşlardan (zımpara taşı, kum taşı gibi) yapılabildiği gibi, sun'î bir maddeden de (karborundum) yapılabilir. Bileği taşının, bilenecek âletin sertliğini gidermemesi için çok ince zerreli olması gerektir. Çoklukla sihridir şeklinde yapılır. Bu silindirin dönmesini sağlayan bir düzenekle, bilenecek âletlerin bilenmesi sağlanmış olur.
********

ÇAKIL TAŞI

Derelerde ve deniz kenarlarında, suyun akıntısıyla yuvarlanması sonucu aşınarak toparlak hale gelen çoklukla badem şekilli ufak taş. Çeşitli renkte olurlar. Bu önlerinde mozaik şeklinde döşeme yapmakta,, bahçe yollarında ve beton işlerinde kullanılır. Büyüklerine “moloz”, küçüklerine “fiski çakıl” adı verilir.
*********


ÇAKMAK TAŞI
Demir ya da çelikle sürtünmekle kıvılcım çıkaran bir çeşit kuvars. Tabiatta bol miktarda bulunur. Rengi soluk beyaz ise de, yapısına karışan türlü oksitlere göre kırmızımtrak, mavi renklerde olabilir. Tarihten önceki çağlarda Susanlar çeşitli silâh ve âletlerini bu taştan yapmışlardır. Bu taşlar keskin ve sivri bir şekilde yontulduktan sonra biler sapa bağlanır ve silâh olarak kullanılırdı. Sert bir cisme sürüldüğünde kıvılcım çıkarması özelliğinden faydalanılmaktadır. Son zamanlarda benzinle ıslatılmış fitilleri yakan modern çakmaklarda kullanılanlara da “çakmaktaşı” adı verilmekte ise de, bunlar tabiî taş değildir. Sun'î olarak meydana getirilmiş madenî bir ferrocerium karışımıdır.
*********

DEĞİRMEN TAŞI

Parçalanması, ufalanması ya da toz haline getirilmesi istenen maddeleri bu hale sokmak üzere kullanılan taşlar. Kum taşı, bazalt ya da granitlerdir. Çok sert olmasına rağmen, parçaları kolay kopabilir, kolayca ayrılabilir. En iyi değirmen taşları ise, üçüncü zaman'dan kalma taşlardır.

Kolay öğütülmesi için taşların hububatı parçalayan yüzlerinin dişlenmesi gereklidir. Bu dişler, 5-6 milimetre derinlikte ve taşın döndüğü yöne bakan kenarı dik, öbür kenarı yatık olarak meydana getirilir.

Değirmen taşlarının tek parça halinde bulunması mümkün olmayan hallerde 10-16 parçanın bir araya getirilmesi çimento ya da alçı ile birleştirilmesi ve etrafına bir çember geçirilmesi ile parçalı değirmen taşları da yapılabilir.

********


DLKİLİTAŞ

Memleketimizin çeşitli yerlerinde bulunan tarihi sütunlara ve taşlara veril ad. Bunlardan en ünlüsü, İstanbul'da Sultanahmet Camisi önünde bulunan büyük sütundur. Bunlardan biri M. Ö.1547 yılında Mısır Firavunu Tutmosiz III. tarafından bir zafer anısı olan yaptırılmış ve 390 yılında Bizans İmpratoru Teodosios tarafından İstanbul getirilmiştir, öbür dikilitaş, X. yüzyılda Bizans İmparatoru Kostainos VII. tarafından yaptırılmıştır.

********

HACER - İ ESVED
Kabe'nin kapısı yanında bulunan ve hac sırasında öpülmesi şart olan siyah taş