ATATÜRK VE HALİL AĞA

Derleyen: Hanri Benazus - Bütün Dünya

Kaynak: İsmet Bozdağ ın '****** ün Sofrası'

'Gel yardım et bana Nuri... Kaçalım köşkten....'

Onun bu içtenlikli isteğine karşı çıkmak, büyük haksızlık olacaktı. 'Tamam,
sen planı hazırla, ben uygulamasını yaparım...'

****** ve Nuri Conker, birinin hazırladığı ötekinin uyguladığı plan sonunda
Florya Köşkü nün tüm nöbetçilerini atlattılar ve köşkten kaçtılar.

Altlarında, Nuri Conker in bir arkadaşının arabası vardı. Eylül sonu akşamı
sonbaharın tadını çıkararak, Çekmece ye doğru gidiyorlardı.

Birden ****** ün gözleri akşam güneşi altında çift süren bir köylüye
takıldı. Yaşlı bir adamdı bu. Sapanın sapına iyice yapışmış, toprakları
yavaş yavaş deviriyordu. Fakat çiftin bir yanında öküz, bir yanında merkep
vardı. Eşit güçlerle çekilmediği için sapan yalpa yapıyordu.

****** şoföre durmasını söyledi.

İndiler. Köylüye seslendi:

'Kolay gelsin Ağa!..'

Köylü bu sese başını çevirmeden karşılık verdi:

'Kolay gelsin'

'İşler nasıl Ağa? Bu yıl mahsülden yüzünüz güldü mü?' Köylü isteksiz
konuştu:

'Tanrı nın gücüne gitmesin bey, bu yıl yufkaydı mahsül. Kabahatin acığı
bizde, acığı yukarda! Biz geç davrandık, yukarısı da rahmeti esirgedi.'

'Bakıyorum, sabanın bir yanında öküz, bir yanında merkep koşulu. Öküzün yok
mu senin?'

'Var olmasına vardı ya, hıdrellezde vergi memurları sattılar.'

'Hiç vergi memurları köylünün üretim aracını satar mı?'

Olmaz böyle şey! Muhtara şikayet etseydin...'

Köylü güldü:

'Muhtar başında deel miydi memurun, a bey?'

****** dudaklarını dişleri arasında ezerek konuştu:

'Kaymakama gitseydin.'

Köylü iyice güldü.

'Sen de benle gönül mü eyleyon beyim?' dedi.

****** konuşmayı sürdürdü.

'E peki, İstanbul şuracıkta geleydin valiye anlataydın derdini.... Onun işi
bu değil mi?'

Köylü ****** ün saflığına inanmış iyiden iyiye gülüyordu. Konuşmanın tadını
çıkardığı için keyiflenmişti de biraz. Kestirip attı: 'Bırak şu sağırı
Allasen, biz onun buralardan gelip geçtiğini çok gördük. Yakasına yapışsak
acep derdimizi duyurabilir miyiz?' ****** sordu: 'Adın ne senin Ağa?'
'Halil... Köylük yerde sorsan, Halil Ağa derler...' 'Demek varlıklısın?..
Ağa dediklerine göre.' 'Acık çiftimiz- çubuğumuz varken adımız ağa ya
çıkmış.' 'Peki Halil Ağa, bu senin işin beni bayağı meraklandırdı. Benim
bildiğime göre, bir çiftçinin üretim aracı elinden alınmaz. Sen aldılar
diyorsun. Hadi kaymakam şöyle, vali böyle diyelim; e peki bir başvekil İsmet
Paşa var bilir misin?' 'Bilmez olur muyum, beyim?' 'Tamam öyleyse, hemen her
hafta İstanbul a geliyor. Florya Köşkü ne iniyor. Köşk de şuracıkta. Bir gün
kapıda bekleseydin de derdini dökseydin ona... Herhalde çaresini bulurdu.'
'Sen benim konuşmamdan hoşlaştın, gönül eyliyorsun. Ama bak şimci, tutalım
gittim vardım, beni o kapıya koymazlar ya...Tutalım ki kodular, koskoca
İsmet Paşa mızı göstertmezler ya. Tut ki gösterdiler ya ona halimi nasıl
yanacağım hele; o sağırın sağırı! Heç işitmez beni...' Nuri Conker, lafa
karışmak istedi, ****** bir hareketiyle onu durdurdu. 'E peki, bakalım bu
dediğime ne bulacaksın!' dedi '****** koca yaz şuracıkta oturup duruyordu.
Gitseydin, çıksaydın önüne, anlatsaydın halini. O da seni yüzüstü bırakacak
değildi ya!..' Köylü iyice keyiflenmiş, gülüyordu. 'Sen ne diyorsun bey?'
dedi. 'Mustafa Kemal Paşa ****** ümüzün yüzünü görmek için Peygamber gücü
gerek.... Hem, tut ki gördük. Yiyip içmekten, işinden gücünden başını
kaldırıp bizim öküzün arkasından mı seyirecek?..' Halil Ağa, sigarasının son
nefesini ciğerlerine doldururken, ****** ten yeni aldığı sigarayı da
kulağının arkasına yerleştiriyor, çiftinin başına gitmeye hazırlanıyordu.
Konuşacak bir şey de kalmamıştı. ****** köylünün omuzuna elini koyarak,
'Senden hoşlandım Halil Ağa' dedi. 'Bir gün köyüne de gelir, bir ayranını
içerim. Açık yürekli bir vatandaşsın. Ama yine de sana söylüyorum, hakkını
kimsede bırakma ara!..' Döndüler, arabaya bindiler. Halil Ağa, onları
uğurladı. 'Meraklanma beyim, evelallah heç kimse bizim hakkımıza el
değdiremez. Fakat bu, Devlet Baba ya borçtur. Ödenmesi gerek... Otomobil
hareket etti. ****** ün canı sıkılmıştı. 'Bir uygun yerden dönelim, tadı
kaçtı bu işin!..' dedi. Dönüş yolunda ****** konuşmuyor, sigara üstüne
sigara yakıyordu. Yüzünde ince bir keder vardı. 'Yahu çocuk, şu Halil Ağa
nın vergi borcundan öküzünü satmışız, merkeple çift sürüyor, hala da Devlet
Baba diyor. Ne mübarek millet, bu millet!..' Köşke döndüklerinde ******
yaverine emretti: 'Şimdi' dedi: 'İstanbul da ne kadar bakan, milletvekili
varsa hepsini telefonla bulacaksın!.. Bu akşam kendilerini yemeğe
bekliyorum. Ayrıca Vali Muhittin Üstündağ ile İsmet Paşa yı bul, onlara da
haber ver.' Yaver odadan çıktı.. ******, Nuri Conker e döndü: 'Şimdi sen de
arabayla çIkıp o Halil Ağa ya gideceksin. Ona benim kim olduğumu söyleme.
Tüccar, zengin bir adam filan dersin. Seni sevdi, sana öküz alıverecek diye
bir şeyler söyle, kandır. Kuşkulandırmadan al getir buraya.' O akşam ******
ün sofrasında Başbakan İsmet İnönü, bakanlar, milletvekilleri ve İstanbul
Valisi Muhittin Üstündağ dan oluşan yirmi beş konuk vardı. ******, 'Bu
akşam soframıza efendimiz gelecek' dedi. 'Kendisine nasıl davranacağınızı
çok merak ediyorum.' Bir süre sonra içeri başyaver girdi ve ****** ün
kulağynabir şeyler söyledi. ****** 'Buyursun!' dedi. Başyaver kapıyı açıp
da Halil Ağa, gündüz konuştuğu beyin sofranın başında oturduğunu, yanı
başında da İsmet Paşa nın yer aldığını görünce, şaşkınlıktan dona kaldı.
Dizlerinin bağ çözülmüştü. ****** onu görünce ayağa kalktı. Arkasından tüm
konukları da ayağa kalktılar. ****** son konuğunu, 'Hoş geldin Halil Ağa'
diye karşıladıktan sonra kendisini sofradaki konuklarına tanıttı: 'İşte
beklediğimiz, Efendimiz' dedi. Nuri Conker, Halil Ağa yı ****** ün sağ
başına oturttu, kendisi de yanındaki sandalyeye geçti. ******,
sofradakilere, o gün köşkten Conker le birlikte nasıl kaçtığını, Halil Ağa
yı, bir yanında öküz, bir yanında merkeple çift sürerken nasıl gördüğünü,
sigara yakmak bahanesiyle nasıl kendisi ile konuştuğunu ayrıntılı bir
şekilde anlattıktan sonra şöyle dedi: ' Şimdi gerisini Halil Ağa ile
birlikte yanınızda tekrarlayacağız. Ben sorduklarımı baştan soracağım Halil
Ağa da orada bana söylediklerini olduğu gibi tekrarlayacak.' Halil Ağa ya
döndü: 'Bak beri, Halil Ağa' dedi. 'Sen bu akşam benim başmisafirimsin.
Senin açık sözlülüğünü pek çok beğendiğimi bugün söyledim. Konuşmamızdan
sonra sana hiçbir zarar gelmeyecek. Öküzünü de alacağım. Ama şimdi ben
tarlada sorduklarımı baştan soracağım, sen de orada söylediklerini aynen
tekrarlayacaksın. İşte soruyorum: Bakıyorum sapanın bir yanında öküz, bir
yanında merkep koşulu. Öküzün yok mu senin?' Halil Ağa dudakları titreyerek
****** ün ayağına kapanacak oldu. ****** önledi: 'Yoo, bak böyle şey
istemem. Soruyorum cevap ver.' Soru- cevap valiye kadar aynen tekrarlandı.
Sofradakiler, soluk almadan konuşmayı izliyorlardı. Ürkütücü sorulara
gelmişti sıra. ****** sordu: 'Peki İstanbul şuracıkta, gideydin valiye,
anlataydın derdini, onun işi bu değil mi?' Vali Muhittin Üstündağ, Hali Ağa
nın ancak iki metre ötesinden kendisine bakıyordu. Nasıl desin?

Ter basmıştı iyice, işi savuşturmanın yoluna kaçtı:

'Vali paşamızı biz görüp dururuz buralarda. Eteğine düşsek derdimizi
duyurabilir miyiz ki...' 'Olmadı bu, Halil Ağa... Bana dediğin gibi,
dosdoğru...'

'Böyle demedik mi beyim?..'

'Ya, ben mi yanlış anladım?.. Dur soralım bakalım Nuri ye. Nuri,böyle mi
dedi bize Halil Ağa?'

Nuri Conker karşılık verdi. 'Hayır Paşam!..'

'Gördün mü?.. Demek aklında yanlış kalmış. Hani bir şey dediydin sen, vali
neden duymazmış?.. Aynen bana söylediğin gibi söyle.' Halil Ağa kekeleyerek
konuştu:

'Köylük yerinde bizim dilimiz sağır demeye alışmıştır, paşam' dedi. 'Kusura
kalma gayri....'

****** gülmeye başladı:

'Diplomatsın ki, yaman diplomatsın, Halil Ağa... Ama şimdi diplomatlık
sırası değil, doğruyu konuşacağız... Söyle bana, orada dediğin gibi...'

Halil Ağa gözünü yumup, başını yere eğdi:

'Şaşırmıştım, ağzımdan yanlışlıkla Bırak bu sağırı diye bir laf
kaçırmışım...'

Sofrada gülüşmeler başlamıştı.

'Hadi buna da oldu diyelim. Geçelim gerisine:

'E, peki bir Başvekil İsmet Paşa var, bilir misin?'

Halil Ağa İsmet Paşa nın yüzüne baktı ve gözlerini yere indirdi:

'Şanlı İsmet Paşamız bilinmez olur mu hiç? O bugüne bugün...'

****** Halil Ağa yı durdurdu.

'Bırak şimdi övgüleri' dedi. 'Ben lafın gerisini getireyim: Tamam öyleyse,
hemen her hafta İstanbul a geliyor, Florya Köşkü ne iniyor, köşk de
şuracıkta. Bir günkapıda bekleseydin de derdini dökseydin ona. Herhalde bir
çaresini bulurdu.'

Halil Ağa yine kaçamak yanıt verdi:

'Kapıya koymazlar ya bizi, koysalar da Şanlı paşamıza öküzümüzü müyanacağız!..'

****** ün sesi iyice sertleşti:

'Beni uğraştırma, Halil Ağa' dedi. 'Erkek adam sözünü yalamaz. Ne dediysen,
tıpkısını tekrarlayacaksın!..'

Halil Ağa ürktü, toparlandı. Başını yine yere gömüp konuştu:

'Şanlı Paşamıza da sağır dedikti ya...'

'Yalnız sağır değil, sağırın sağırı değil miydi?'

Halil Ağa yere eğik başını acıyla salladı:

'Öyle dedikti paşam, doğrusun!..' diyebildi.

******, İsmet Paşa konusunda daha fazla ısrar etmedi, sözü kendine getirdi.

'Son soruyu sorayım şimdi' dedi. 'Bunun da karşılığını ver, öküzünü al git.'

'Koca yaz şuracıkta ****** oturmuyor mu? Gitseydin, çıksaydın önüne,
anlatsaydın halini. O da seni yüzüstü bırakacak değildi ya?'

'Hiç bırakır mı Aslan Paşam benim!.. Erip erişir de tarlama dek gelir,
halimi dinler.'

'Bırak bunları Halil Ağa, dediğini tekrarla.' Halil Ağa birden diklendi. Her
şeyi göze almış insanların yiğitliği içinde doğruldu. ****** ün gözlerinin
içlerine bakarak konuştu.

'İşte bunu demem Paşam' dedi. 'Ağzıma ataş doldur, işte bunu demem!' ******
gülmeye başladı:

'Zorlatacak bizi bu Halil Ağa, laf anlamıyor.' dedi. 'Mustafa Kemal Paşa
****** ümüzün yüzünü görmek için, Peygamber gücü gerek demiştin,
yanılmıyorsam. Görsem de, işinden gücünden, yiyip içmekten başını kaldıracak
da bizim öküzün arkasından mı seğirtecek demiştin.' Halil Ağa nın
gözlerinden yaşlar inmeye başladı. Tam kesilmiş, duruyordu. ******
konuşmasını içtenlikle sürdürdü:

'****** de işi içkiye vurmuş, sarhoşun biri demeye getirdin ya fazla
üstelemeyeyim' dedi.

'Şimdi bak beni dinle, Halil Ağa... Seni şu kadar üzmemin sebebi, şunu
anlatmak içindi: Şu gördüğün altı bay hükümet... Yani, biri Başbakan,
ötekiler de Bakan! Memlekete göz kulak olacak, işleri evirip çevirecekler
diye bu makama getirilmişler. Bir kanun gerekti mi, bu baylar hemen
sıvanırlar, İsviçre den mi olur, İtalya dan mı olur, Fransa dan mı, velhasıl
neredense, bir kanun buluştururlar, Türkçe ye çevirtirler, sonra basıp
imzayı gönderirler Büyük Millet Meclisi ne... Bu Millet Meclisi dediğim, şu
alt baştan senin yanına kadar olan beyler. Kanun bunlara gelir.

Bunlar da hükümet elbette incelemiş, gerekeni düşünmüştür, benim ayrıca
zorlanmama gerek yok derler ve kaldırırlar parmaklarını, olur sana bir
kanun!.. Ama sonra bir vergi memuru gelir, vergi borcundan Halil Ağa nın
öküzünü çeker, satar... Halil Ağa da tarlasını bir yanda merkep, bir yanda
öküz, ırgalana ırgalana sürmeye çalışır. Ama üretim düşermiş, ekim
zorlaşırmıs, kimin umurunda... Sonra ben bunları görürüm, içim kan ağlar,
işitirim, tasalanırım ! E, hakça söyle bakalım şimdi Halil Ağa... Sen benim
yerimde olsan, efkar dağıtmak için, bunları bu beylerle konuşmak için içmez
misin? Ama sonra da Halil Ağa tutar, sana sarhoş der...'

Halil Ağa nın dili çözülmüştü:

'Öyle diyen yok haşa!.. Dinden çıkmak gibidir...

Buldun mu bunu, hacısı da içer, hocası da içer...'

****** sordu:

'Peki sen de içer misin?'

'Hiç bulunur da içilmez olur mu, Paşam?.. İçeriz ki, tıpkı şerbet gibi!..'

****** hizmet edenlere işaret etti, kadehleri doldurttu. Kendi kadehini
Halil Ağa ya uzattı:

'Hadi bakalım Halil Ağa' dedi. 'Sağlığına içelim.'

Halil Ağa, 'Koca Allah, benim ömrümden de sana pay düşürsün Paşam, sağlık
düşürsün' dedikten sonra Halil Ağa, edeple başını kenara çevirdi, eline
verilen kadehi bir yudumda boşaltıverdi. Yüzü kızarmış , gözleri parlıyordu..
Ellerini dizlerinin üzerine koyarak

****** e döndü:

'Yunan ı denize döktün Paşam, bayrağımızı başucumuza diktin. Benim gibi bir
köylü parçasını sofrana alıp içirdin, sana duaya bilem dilim dönmez ki...
Nideyim ben şimdi? Bırak ki oh paşam, ayağını öpem...'

Halil Ağa ****** ün ayağını öpmek için davranınca, ****** onu sıkıca tuttu
ve bu hareketi yapmasını önledi. Halil Ağa bu kez, ****** ün ellerine
sarıldı, ellerini öpmeye başladı: 'Bayrağımız gibi sen de başımızdan eksik
olma inşallah! Sana her kim düşman ise, onun yeri senin ayağının altı
olsun!.. Gayri bana izin, koca Paşam!..'

'Yemek yemedin!..'

'Yemek kolay... Meraklanır çocuklar, ben köyüme döneyim.'

****** Nuri Conker e işaret etti.

Conker kalkıp Halil Ağa nın yanına geldi, kalktı Halil Ağa, önce ****** ü,
sonra sofradakileri selamlayıp kapıya doğru edeple geri geri çekildi. Kapı
kapandığı zaman ****** sofradaki öteki konuklarına döndü:

'Efendimizin halini gördünüz mü beyler?' dedi. 'Devlet size böyle davransa,
siz ne yaparsınız? Mübarek millet bu, adam millet bu... Şimdi bu adam
milletin karşısında adam olmak, bize düşüyor!..'

Sofrada kesin bir sessizlik vardı. Kimse gözlerini ****** ten ayıramıyordu:

'Halil Ağa nın öküzünü satıp, üretimini aksatan kanunu ya biz yaptık ya da
bizim yaptığımız kanun yanlış yorumlanarak Halil Ağa nın öküzünü satıyor.
İkisi de bence birbirinden farksız... Böyle bir kanun yaptıksa, memleket
çıkarlarına aykırıdır. Nasıl yaparız, nasıl yapmışız bunu? Eğer yaptığımız
kanun doğru da, yorumlaması yanlış oluyorsa, o zaman sormak lazım. Hükümet
nasıl bir yönetim içindedir? Sonra unutmayın ki, olay İstanbul da geçiyor.
Bunun Van ı var, Bitlis i var, kıyı bucak ilçesi var; acaba oralarda neler
oluyor? Bu çark iyi dönmüyor beyefendiler!..'

Derleyen: Hanri Benazus - Bütün Dünya

Kaynak: İsmet Bozdağ ın '****** ün Sofrası'