KUKLA VE KUKLACILAR

Kuklacı ve kuklaları.


Kukla, tek aktörlü, üç boyutlu, taklit ve söze, karşılıklı konuşmaya dayalı geleneksel seyirlik oyundur.

Türkçe bebek anlamına gelen ve bugün Anadolu'da yaşayan korçak, kudurcuk, kaburcuk, koğurcak, kaurcak, lubet, vb. gibi isimlerle yaşayan kukla seyirlik oyunların en eskilerindendir. "Korkolçak", "Çadır hayal" (ipli kukla) adı ile yaşayan kukla Orta Asyada da aynı isimle yaşatılmakta ve Orta Asya'dan getirildiği sanılmaktadır.

Bir çok Türk boyunda kendine özgü basit teknik içinde görülen ve 17. yy'dan beri Türkiye'de şehirlerde kukla adı ile bilinen oyun Anadolu'da köylüler arasında "bebek, çömce gelin, karaçör" gibi isimlerle yaygındır. Konusu günlük yaşamdan ve edebi hikâyelerden alan kukla bir hareket ve hacim oyunudur. 14. yy'dan bu yana oynatıldığı bilinmektedir. Bu oyunun baş kahramanı "İbiş" ve ihtiyardır. İbiş kurnaz ve hazırcevaptır. İhtiyar ise varlıklı bir kişidir.

El kuklacısı, küçük bir sahnenin ardından iki eliyle kuklaları karşılıklı konuşturur, oynatır. İpli kuklada ise sahnenin üstünden iplerle kuklaları hareket ettirir.

Ülkemizde ipli kukla, el kuklası, araba kuklası, iskemle kuklası, yer kuklası, ayak kuklası, baş kuklası gibi türlerle bilinen kukla sanatı 19. yy sonlarında önemini kaybetmeye başlamıştır. Cumhuriyet döneminde sınırlı sayıda sanatçı yaşatmaya çalışmıştır.


KUKLACILAR

Alpay Ekler

Alpay Ekler (d. 1964, Üsküdar), Türk Karagöz ve kukla sanatçısı, tiyatro dekor, kostüm, mask tasarımcısı, müzisyen, yazar ve yönetmen.


Alpay Ekler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yabancı Diller Bölümü mezunudur. 1989'da Ümraniye'de "Tiyatro Merdiven"i kurdu. "Virüsün Adı Yok", "Bayır Turbunun Türküsü", "Oyunlar ve Yaşayanlar", "Sorgu", "Kanrevanmaraş" oyunlarını yönetti ve müziklerini yaptı. "Işığın Ağıtı" ve "Şavaş Oyunu" adlı oyunları yazdı.

Daha sonra Çocuk Tiyatrosu ve kuklayla ilgilendi. "Maymunun Hediyesi", "İlaçlar Mikroplara Karşı" adlı kukla oyunlarını yazdı müziklerini besteledi.

Dedesi Münir efendinin çırağı Kuklacı, Ortaoyuncu ve Karagöz ustası Hayali İhsan Dizdar'a çırak oldu. 1996 yılında profesyonel olarak "Karagöz" oynatmaya başladı. Çocuk Vakfı Karagöz Okulu'nda Aşıklar oyununu güncelleyerek birinci oldu. Yurtdışında ve yurtiçinde çeşitli festivallere katıldı. Devlet Tiyatrosundan sonra ilk kez BITEF 2000 uluslararası tiyatro festivaline davet edildi ve Türkiye'yi temsil etti. Karagöz tasvirlerinin yapımında doğal boyaların kullanılmasını tekrar gündeme getirip bu konuda keşifler yaparak, makaleler yayınladı. Doğal boyaların Karagöz derisine uygulanması ile ilgili İsrail'de, İstanbul Paint 2001 fuarında ve Bursa Karagöz Evi'nde atölyeler yaparak diğer sanatçılarla bilgilerini paylaştı.

2002 yılında tekrar "Tiyatro Merdiven"e döndü. "Soyunun Savaşa" adlı oyunu yazdı, Aşk Grevi adlı oyunu yönetti. İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki Gösteri Sanatları Merkezi'nde 8-12 yaş grubunda "Aşkın Gözü Kördür", "Bizim aklımız Ermez", "Bu da Bizim Hamlet", "İletişim Parodileri" adlı oyunları yazdı ve yönetti. Yine Gösteri Sanatları Merkezi'nde "Sürgün" ve "Bir Gül Koşusu" adlı oyunları yönetti. Özel talep üzerine Üstün İnanç'ın İbrahim Müteferrika adlı oyununu yönetti, dekor ve kostümlerini yaptı. Hem oynatım hem yapım anlamında ahşap Türk kuklası geleneğini tekrar canlandırdı. Kurduğu atölyede hem ürünler verdi hem de yeni sanatçıların yetişmesi yolunda olanak sağladı. Çocuklar için "Karagöz Ay'a gidiyor", "Karagöz Plaj Bekçisi", "Karagöz Kitap Kurdu", "Karagöz ağaç dikiyor", "Ava giden avlanır" adlı modern karagöz oyunlarını yazdı ve müziklerini besteledi. Genç Karagöz ve Geleneksel Kukla Sanatçısı Bülent Aksu'yu ve Ruşen Gülen'i ve İbiş Kukla Sanatçıları Enis Ergün ve Deniz Karalar'ı yetiştirdi.

2000 yılından bu yana İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki Gösteri Sanatları Merkezi'nde "Kukla- Karagöz yapım ve oynatım" dersleri de vermektedir. 2005 yılında Uluslararası Kukla Birliği UNIMA Milli Merkezi tarafından "En Başarılı Kukla ve Karagöz Sanatçısı" seçilmiştir. Sanatçı ayrıca 2001-2003 yılları arasında İstanbul Şehir Tiyatroları Repertuar Kurulu üyeliği de yapmıştır. 2008 Yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan Gölgenin Renkleri adlı kitabın Tasvir tasnifinde ekspertiz olarak çalışmış ve Karagöz Tasvir sanatı adlı makalesi ile yayına katkıda bulunmuştur. 2007 yılından bu yana da Kocaeli Üniversitesi Sahne sanatları Bölümünde Geleneksel Türk Tiyatrosu öğretim görevlisi olarak eğitim veren sanatçı, 2008 Yılında UNIMA Milli Merkezi İstanbul şubesinin oluşumuna kurucu olarak katkıda bulunmuştur ve halen UNIMA Türkiye Milli Merkezi İstanbul Şubesi Genel sekreteridir.


Bülent Aksu

(d. 1977, İstanbul), Türk tiyatrocu ve kuklacıdır.

Lise öğrenimini bitirdikten sonra Şiirce ve Tiyatro Merdiven adlı amatör tiyatro gruplarında görev aldı. Profesyonelliğe ilk adımını Levent Kırca ve Oya Başar Tiyatrosu'nun "Hangi Yüzle" adlı oyunuyla attı. Sonraki yıllarda Masal Gerçek Tiyatrosu, Hadi Çaman Yeditepe Oyuncuları, Kukla Çocuk Tiyatrosu, Üsküdar Çocuk Tiyatrosu gibi tiyatrolarda oyunculuğa devam etti.

İstanbul Kültür A.Ş Gösteri Sanatları Müdürlüğü'nün 2 yıllık oyunculuk bölümünden mezun oldu. Çeşitli TV dizilerinde ve Reha Erdem'in "Kaç Para Kaç" adlı filminde rol aldı. Halen oyunculuk haricinde kukla-karagöz yapımı ve oynatımı ile ilgili çalışmakta, oyunculuk yaşantısına Tiyatro Alkış grubunda devam etmektedir.


Sergey Obraztsov


Sergey Obraztsov bir kuklayla

Sergey Vladimirovich Obraztsov (Rusça: Сергей Владимирович Образцов, 5 Temmuz 1901-1992) Rus kukla ustası. İp ve el kuklasına getirdiği yeni açılımlarla tanınır.

1901'de Moskova'da doğdu. 6 yaşında annesinin satın aldığı bir el kuklası ile başlayan çocukluk uğraşı, onun için bir mesleğe dönüştü. Başlangıçta ressam olmayı isteyen Obraztsov, A. Arkhipov ve V. Favorski'nin öğrencisi oldu, Stanislavsky Opera Stüdyosu'nda çalıştı. 1931'de Moskova'da yerleşik bir kukla tiyatrosu kurdu. Kendi adını taşıyan bu tiyatro, günümüzde dünyanın en büyük kukla tiyatrosu merkezlerinden biridir. Alaaddin, Çizmeli Kedi gibi tanınmış masal kahramanlarının kuklalarını yaptı. 1970'lerden itibaren ünü dünyaya yayıldı. "Sıradışı Bir Gösteri", "Alaaddin'in Sihirli Lambası", "Don Juan", en bilinen oyunlarındandır. Çok sayıda aktör, kukla oyunu yazarı, dekorcu, yönetmen yetiştirerek Rus kukla tiyatrosu geleneğinin devamını sağladı. Gittiği her ülkede o ülkenin dilinde kukla oyunu sergileyen Obraztsov 1992 yılında 91 yaşında öldü.

Şinasi Çelikkol

"Hayalî" Şinasi Çelikkol, Bursalı Karagöz Ustası, tasvir yapımcısı.

1983-1994 yılları arasında yardaklık yapan Çelikkol, Metin Özlen, Orhan Kurt, Taceddin Diker ve Torun Çelebi gibi ustalarla çalıştı ve onlardan ders aldı. 1994 yılında Hadi Poyrazoğlu tarafından kendisine Hayalî unvanı verildi. 1994’ten günümüze hayalîlik yapmaktadır.

Uluslararası Gölge Oyunu Birliği Bursa başkanlığını yürüten Çelikkol, Bursa Belediyesi ile birlikte çalışarak Türkiye’nin ilk Karagöz Evi ve Müzesi'nin açılmasında rol oynamıştır. Kukla ve Gölge Oyunları figürleri koleksiyonunun da sergilendiği Bursa Karagöz Evi’nde düzenli Karagöz gösterileri yapmaktadır..

Çalışmalarından ötürü 1993 yılında Türkiye Folklor Araştırma Derneği, 1997’de Uluslararası Gölge Oyunu Birliği, 1998 yılında İstanbul Çocuk Vakfı tarafından ödüllendirilen Çelikkol, 2001 yılında Uluslararası Kukla Festivali Onur Ödülü’nü almıştır.