AHMET MİTHAT EFENDİ

Ahmet Mithat Efendi (d. 1844 Tophane İstanbul - ö. 1912), Türk yazar ve yayıncı. Tanzimat dönemi yazarlarındandır.



Yaşamı
Babasının ölümü üzerine çocuk yaşta çalışmaya başlamıştır. 1854 yılında ağabeyinin görevi dolayısıyla bulunduğu Vidin'e gitmiş ve orada başladığı öğrenimine Tophane Sıbyan Mektebinde devam etmiştir. 1863 yılında Niş Rüştiyesini bitirerek Rusçuk'a bir devlet dairesine memur olarak atanmıştır. Çalıştığı dönemde Fransızcayı öğrenmiş ve bu nedenle Tuna Vâlisi Mithat Paşa'nın takdirini kazanmıştır. Bunun üzerine asıl adı olan Ahmet'in yanına Mithat da eklenerek, bu şekilde anılmaya başlanmıştır.


Ahmet Mithat EfendiYazarın Tuna gazetesinde yazıları yayınlanmıştır. 1869 yılında Mithat Paşa Bağdat Valiliği'ne atanınca o da onunla birlikte gitmiştir. Bağdat'ta hem gazete yönetmenliği yapmış hem de sanat okulu öğrencileri için ders kitabı hazırlamıştır. 1871 yılında ailevî sebeplerden dönmek zorunda kaldığı İstanbul'da kendi matbaahanesini kurmuş ve eserlerini basmıştır. Bu dönemde edebiyatımızın ilk hikâye koleksiyonu olan Letaif-i Rivayat adlı eseri yazmıştır.

Kendi bastığı eserlerinin yanısıra gazetelerde de yazıları çıkmıştır. 1873 yılında kendine ait Dağarcık mecmuasında yazdığı yazılar ve Yeni Osmanlılar'la yakınlığı nedeni ile Rodos'a sürülmüştür. Abdülaziz'in ölmesi üzerine İstanbul'a geri dönmesine izin verilmiştir. Bu dönemde yazdığı ve sürgüne kadarki hayatı ile sürgün yıllarını anlattığı Menfa adlı eserinde Yeni Osmanlılar'ı eleştirmiş, Üss-i İnkılab adlı eserinde de II.Abdülhamid'in siyasetini överek yeni sultanın gözüne girmiştir. 1878'de çıkarmaya başladığı Tercüman-ı Hakikat gazetesi Osmanlı basın tarihinin en uzun ömürlü ve etkili yayınlarından biridir.

Ölümüne dek ikiyüzden fazla eser yayınlayan Ahmet Mithat, Türk edebiyatının gerçek anlamda ilk popüler yazarıdır. Eserlerinde Avrupa'nın bilim, sanayi ve çalışkanlığını överken Osmanlı toplumunun ahlaki değerlerinin korunması gerektiğini vurgulamıştır. Genç yazarlara destek vermiş, dilde sadeleşmeyi savunmuş, devlete ve dine itaatsizliği, tembelliği, müsrifliği, özentiliği eleştirmiştir.

Emekliliği sırasında Darülfünun'da öğretmenlik yapmış ve daha sonra Darüşşafaka'ya geçmiştir. Öğretmenlik görevi esnasında burada hayatını kaybetmiştir.

Yapıtları
Romanları
Hasan Mellâh yâhud Sır İçinde Esrar (1874)
Dünyaya İkinci Geliş yâhud İstanbul’da Neler Olmuş (1874)
Hüseyin Fellah (1875)
Felatun Bey ile Rakım Efendi (1875)
Karı-Koca Masalı (1875)
Paris’de Bir Türk (1876)
Çengi (1877)(oyun)
Süleyman Musûlî (1877)
Yeryüzünde Bir Melek (1879)
Henüz On Yedi Yaşında (1881)
Karnaval (1881)
Amiral Bing (1881)
Vah! (1882)
Acâib-i Âlem (1882)
Dürdâne Hanım (1882)
Esrâr-ı Cinâyât (1884)
Cellâd (1884)
Volter Yirmi Yaşında (1884)
Hayret (1885)
Cinli Han (1885)
Çingene (1886)
Demir Bey yâhud İnkişâf-ı Esrâr (1887)
Fennî Bir Roman Yâhud Amerika Doktorları (1888)
Haydut Montari (1888)
Arnavutlar-Solyotlar (1888)
Gürcü Kızı yâhud İntikam (1888)
Nedâmet mi? Heyhât (1889)
Rikalda yâhut Amerika’da Vahşet Âlemi (1889)
Aleksandr Stradella (1889)
Şeytankaya Tılsımı (1889)
Müşâhedât (1890)
Ahmed Metin ve Şîrzât (1891)
Bir Acîbe-i Saydiyye (1894)
Taaffüf (1895)
Gönüllü (1896)
Eski Mektûblar (1897)
Mesâil-i Muğlaka (1898)
Altın Âşıkları (1899)
Hikmet-i Peder (1900)
Jön Türkler (1910)

Öyküleri
Kıssadan Hisse (1870)
Letâif-i rivayet
1.Suni'fi Zann(1870)
2.Gençlik (1870)
3.Esâret (1870)
4.Teehhül (1870)
5.Felsefe-i Zenân (1870)
6.Gönül (1870)
7.Mihnetkeşân (1870)
8.Firkat (1870)
9.Yeniçeriler (1871)
10.Ölüm Allâhın Emri (1873)
11.Bir Gerçek Hikâye (1876)
12.Bir Fitnekâr (1876)
13.Nasîb (1877)
14.Çifte İntikam (1887)
15.Para (1887)
16.Kısmetinde Olanın Kaşığında Çıkar (1887)
17.Diplomalı Kız (1890)
18.Dolabdan Temâşâ (1890)
19.İki Hud'akâr (1893)
20.Emânetçi Sıdkı (1893)
21.Cankurtaranlar (1893)
22.Ana-Kız (1893)
Durûb-u Emsâl-i Osmâniyye Hikamiyyatının Ahkâmını Tasvir (1872)
Hayâl-Hakîkat (1891)

Diğer yapıtları
Üss-i İnkılap ve Zübdetül Hakayık (3 cilt, 1877-78)
Müdafaa (3 cilt, 1883-85)
İstibşar (1892)
Beşair
Nizaı ilmü din (4 cilt)
Şopenhavr'ın Hikmet-i Cedidesi
Volter
Beşir Fuad
Avrupa'da Bir Cevelan (seyahatname, 1890'da yayımlamış)
Menfa (özyaşamöyküsü)